Start werken publieke ruimte Loodswezensite
Vandaag zijn de werken voor de eerste fase van de heraanleg van de publieke ruimte op de Loodswezensite gestart. Dat is de zone aan de Schelde ter hoogte van de Ortelius- en Van Meterenkaai. De publieke ruimte van 2 hectare wordt een park met verschillende tuinen. De heraanleg voorziet ook de integratie van de waterkering op sigmahoogte én van een Namenmonument ter herdenking van de overleden Antwerpse slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Als alles vlot verloopt zijn alle werken klaar tegen de zomer van 2027.
De Loodswezensite is een van de zeven deelgebieden die onderdeel zijn van het masterplan Scheldekaaien. Het projectgebied grenst in het westen aan de Schelde en in het oosten aan de Tavernier-, Ortelius- en Van Meterenkaai. In het noorden en het zuiden sluit het aan op de andere deelgebieden van de Scheldekaaien. Het definitief ontwerp werd twee jaar geleden goedgekeurd.
Park met tuinen en zicht op de Schelde
De publieke ruimte van 2 hectare wordt een park met drie verschillende tuinen waaronder een verhoogde ligweide. Ook de voormalige vlieten (Brouwersvliet, Sint-Pietersvliet en Koolvliet) worden opnieuw visueel uitgewerkt, als verbindingen tussen stad en stroom. Langs weerszijden van die vlieten wordt het Namenmonument ter herdenking van de overleden Antwerpse slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog geïntegreerd.
Het gehele parklandschap draagt bij tot de rust en sereniteit die het namenmonument vraagt, als een soort van stilteplek. Toch is de stedelijke ruimte zo ontworpen dat ze ook ruimte creëert voor ontspanning, met een kwalitatieve, groene publieke ruimte dicht bij het centrum van de stad.
Schepen voor publieke ruimte Ken Casier: “De werken aan de heraanleg van de Scheldekaaien ter hoogte van het Loodswezen zijn gestart en dat is prachtig nieuws. Want op de plek waar we al een voorlopige ligweide en een openluchttentoonstelling organiseerden en een mock-up van het Namenmonument plaatsten komt 2 hectare park. Langs de gedenkmuren ter nagedachtenis van de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog in Antwerpen worden verschillende tuinen aangelegd. Wandelen en vertoeven in een oase van groen, naast het water en in alle rust… en dat vlak naast ons historisch centrum; dat zullen veel steden ons benijden.”
Schepen voor stadsontwikkeling Patrick Janssens: "De heraanleg van de Loodswezensite biedt ons niet alleen een prachtige nieuwe publieke ruimte, maar ook de kans om de historische laag van de stad zichtbaar te maken. Door de oude vlieten opnieuw in het landschap te integreren, verbinden we het stadsverleden met de Schelde en maken we de geschiedenis op een tastbare manier voelbaar voor bezoekers."
Namenmonument als onderdeel van publieke ruimte
Het Namenmonument herdenkt alle dodelijke slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog in Antwerpen en omvat een inclusieve namenlijst van alle slachtoffers, ingedeeld in de vier verschillende slachtoffergroepen: de slachtoffers van de Holocaust, de burgerlijke slachtoffers van nazigeweld, de burgerlijke slachtoffers van militair geweld, en de militaire slachtoffers. Deze namen zullen de grote aantallen zichtbaar maken, en de omvang weergeven van de verschillende slachtoffergroepen.
Ze worden alfabetisch gerangschikt zodat elk slachtoffer makkelijk terug te vinden is. De gedenkmuur bestaat uit een stapeling van verschillende natuurstenen. De leeftijd van elk slachtoffer wordt vertaald in de keuze van de steen. Per geleefd decennium wordt een andere natuursteen gebruikt, van een lichtere naar een donkere tint. Op die manier wordt duidelijk hoe mensen van elke leeftijd slachtoffer werden van het geweld.
De plaatsing van de namen in de vlietmuren nodigt bezoekers uit om een wandeling langs de herinneringstuinen te maken. Opgeteld zullen de gedenkmuren 336 meter lang zijn en uit meer dan 23.000 gedenkstenen bestaan. Zo ontstaan er verschillende parcours, per aparte slachtoffergroep en voor het geheel van de groepen. In sterke dialoog met de natuur bieden ze plaats voor ontmoeting, rust en reflectie.
De afgelopen maanden was reeds een kleine mock-up van het Namenmonument te bezichtigen op de graszone.
Burgemeester Els van Doesburg: “Met dit project verbinden we verleden, heden en toekomst. De Schelde en haar kaaien zijn altijd de ruggengraat geweest van Antwerpen. Vandaag maken we er niet alleen een groene ontmoetingsplek van voor alle Antwerpenaren, maar ook een plaats van herinnering en verstilling. Het Namenmonument geeft duizenden slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog een blijvende plek in onze stad. Jong en oud staan hier binnenkort naast elkaar op de Scheldekaaien, haren in de wind, en vergeten zo nooit dat vrede en vrijheid niet vanzelfsprekend zijn. Zo bouwen we tegelijk aan een stad die herdenkt, die leeft én die vooruitkijkt.”
Integratie waterkering
Het verhogen van de waterkering in het kader van het Sigmaplan is een van de redenen voor de heraanleg van de Loodswezensite. Het ontwerp hangt dan ook samen met de landschappelijke integratie van de ophoging tot 2,25 meter boven de kade.
Vlaams minister van Mobiliteit, Openbare Werken, Havens en Sport Annick De Ridder: "Rond het Loodswezen ontstaat een mooi nieuw park, maar we verhogen ook de waterveiligheid met deze werken. Om Antwerpen te beschermen tegen wateroverlast starten we in deze zone met de bouw van een mobiele waterkering. Deze Vlaamse uitvinding is vrijwel onzichtbaar als het water in de Schelde laag genoeg staat. Enkel bij stormtij komt de waterkering omhoog en zijn de huizen beschermd tegen het water. In totaal bouwen we 842 meter aan mobiele waterkering langs de Scheldekaaien, de langste ter wereld!"
De reconstructie van de oude vlietmuren ondergronds zal de hoofdstructuur van de waterkering vormen. Naast vaste structuren komt er ook een mobiele waterkering waardoor belangrijke zichtassen tussen stad en water gevrijwaard blijven. De natte zijde, het overstroombare gedeelte, de kade langs de Schelde, vormt een ononderbroken wandelas van noord naar zuid langs de blauwe steen. Het wordt gekarakteriseerd door een robuust karakter met gerecupereerde kasseien. Een strook van 10 meter breed blijft gevrijwaard voor hulpdiensten en de bediening van de schepen.
Krista Maes, waarnemend gedelegeerd bestuurder van De Vlaamse Waterweg nv: "De instabiele kaaimuur hebben we de voorbije jaren al gestabiliseerd. Maar ook in deze zone moeten we de oude betonnen waterkeringsmuur vervangen en 90 centimeter verhogen om Antwerpen te beschermen tegen overstromingen van de Schelde. We zorgen voor elegante oplossingen zoals trappen, poorten en zelfs een mobiele waterkering om het zicht op de Schelde niet te verstoren."
Hieronder kan een render gedownload worden met een overzicht van de verschillende types gebruikte waterkeringen.
Soorten_waterkering.pdf
PDF 11 MB
Fasering en timing
- Eind september - november: bouw van een tijdelijke waterkerende dijk en afbraak en vervanging van de ondergrondse stadsgrachten (de bestaande Ruien) op de site. Tegelijkertijd starten ook de rioleringswerken op de kaaivlakte aan de Schelde.
- Begin december: start riolerings- en nutswerken in de Orteliuskaai aan de straatzijde, en aanleg tijdelijke omleidingsweg en fietspad op de kaaivlakte.
- Aansluitend volgt de heraanleg van de Orteliuskaai tot de zomer van 2026.
- Zomer 2026: in een laatste fase volgt de bouw van de nieuwe waterkering en de definitieve heraanleg van de kaaivlakte, met o.a. 153 bomen, een 1000-tal heesters en 22.000 vaste planten en de plaatsing van de naamstenen voor het Namenmonument.
Als alles volgens planning verloopt zijn de werken voor deze eerste fase klaar in het najaar van 2026. Daarna start in een tweede fase de heraanleg van de publieke ruimte ter hoogte van de Tavernierkaai. Tegen de zomer van 2027 is het nieuwe park helemaal klaar.
Meer informatie
AG Vespa, het autonoom gemeentebedrijf voor vastgoed en stadsprojecten Antwerpen, coördineert het project, met De Vlaamse Waterweg nv en water-link en Aquafin als partners. Aannemer TM Aertssen-Hye-Cordeel voert de werken uit, naar het ontwerp van Bureau Bas Smets.
In de mediagalerij staan de toekomstbeelden, en luchtfoto's van de huidige toestand. Opgelet, dit beeldmateriaal is uitsluitend bedoeld voor publicatie in de pers.
Els van Doesburg
Patrick Janssens
Ken Casier
David Cleiren
Rebecca Van Remoortere
Lauranne Van Dongen
