Voorontwerp Scheldekaaien van Steenplein tot Zuiderterras goedgekeurd 

Het college keurde het voorontwerp goed voor de vernieuwing van de Scheldekaaien van het Steenplein tot het Zuiderterras, ter hoogte van het centrum van Antwerpen. Blikvanger is een grote stadstuin centraal onder de hangars. Ook het verleden van Antwerpen komt in de kijker te staan, door onder andere de middeleeuwse kaaimuur en de historische Bierpoort toegankelijk te maken. De hangars zelf en het wandelterras krijgen een restauratie. Het definitieve ontwerp wordt verwacht tegen de zomer van 2026. 

Het centrale deel van de Scheldekaaien is het deel tussen het paviljoen van het Zuiderterras en dat van het Noorderterras. In juli 2021 is het schetsontwerp voor dat volledige deel goedgekeurd, en in oktober 2023 het definitieve ontwerp voor het noordelijke stuk daarvan: van het Noorderterras tot het Steenplein. Momenteel loopt daar volop de restauratie van de hangars en het wandelterras. ​ 

Nu is ook het voorontwerp goedgekeurd voor het zuidelijke stuk van het centrale deel: van het Steenplein tot het Zuiderterras. 

Schepen voor stadsontwikkeling Patrick Janssens: “Meer dan 15 jaar na het masterplan zetten we met dit voorontwerp opnieuw een grote stap in de heraanleg van de Scheldekaaien als levendige en groene stadsruimte voor alle Antwerpenaren. Erfgoed, waterveiligheid en beleving komen hier samen in een uniek vernieuwd stadsdeel. Dankzij de stadstuin onder de hangars, de vergroening van het wandelterras en het zichtbaar maken van de oude kaaimuren wordt deze plek opnieuw een warme ontmoetingsruimte aan de Schelde."

Waterkering en kaaimuur

In april 2025 werden de werken van De Vlaamse Waterweg nv aan de historische kaaimuur in deze zone afgerond. De historische kaaimuur was instabiel en wordt binnen het masterplan Scheldekaaien volledig vernieuwd.

Door de klimaatverandering en stijging van de zeespiegel is het nodig om de oude waterkeringsmuur te verhogen, om zo de stad te beschermen tegen overstromingen van de Schelde. In het centrale deel van de Scheldekaaien wordt zo in totaal ruim 800 meter nieuwe waterkering voorzien, waarvan het grootste gedeelte een mobiele waterkering is. Die wordt pas zichtbaar wanneer het water uit de rivier zeer hoog staat, en komt dan tot 2,25 meter boven de blauwe steen.

Net zoals bij de kaaivlakte tussen Noorderterras en Steenplein komt er ook tussen het Steenplein en het Zuiderterras onder het wandelterras een doorlopende verhoging van 80 centimeter boven de blauwe steen. Die verhoging vormt de vaste waterkering.

Wandelterras als groene, aangename verblijfsruimte 

Het verhoogde wandelterras biedt een prachtig uitzicht op de Schelde. Op twee plekken krijgt de lange wandelroute er twee trappen bij als rechtstreekse verbinding met de kaaivlakte eronder. Het wandelterras zelf wordt gerenoveerd. De stad verbetert de draagstructuur en renoveert de vloer en de balustrade, en die laatste krijgt een houten leunrand. Gelijkaardig aan het noordelijke wandelterras wordt ook dit vergroend tot een ‘Kaailine’, met zitbanken en grote plantvakken uit staal en hout. ​ 

Ruimte voor evenementen 

Doordat de waterkering dichter bij de Schelde komt, zullen de hangars beter te bereiken zijn vanuit de binnenstad, en te gebruiken onafhankelijk van de waterstand. Om van de ruimte onder de hangars een aangename verblijfsruimte te maken, worden de afdaken in hun geheel gerestaureerd en voorzien van ruimere lichtstraten, naast een akoestische comfortverbetering. Eronder kunnen diverse kleinschalige evenementen en activiteiten plaatsvinden zoals optredens en markten. 

Verleden zichtbaar gemaakt onder hangars 

Op deze plek aan de Scheldekaaien bevinden zich zowel de middeleeuwse als de Napoleontische kaaimuur. Het voorontwerp stelt voor om het verleden deels zichtbaar te maken door de middeleeuwse kaaimuur en de historische Bierpoort bloot te leggen tot een diepte van 2,4 meter. De Bierpoort is de poort waardoor Napoleon in 1803 zijn plechtige intrede deed in Antwerpen. De Napoleontische kaaimuur bevindt zich te diep om toegankelijk te maken. Daarom kiest het voorontwerp ervoor om die zichtbaar te maken in de vorm van een diagonaal wandelpad in blauwe hardsteen en graniet. 

Stadstuin onder de hangars 

De stad wil ook hier ingaan op de wens van de Antwerpenaar om de kaaien te vergroenen. Daarom is in het voorontwerp een heuse stadstuin opgenomen centraal onder de hangars, op de plek waar zich vroeger een treinspoor bevond om goederen van treinwagons rechtstreeks over te laden naar schepen en vice versa. De tuin zal zo’n 30 op 40 meter groot zijn, met zitbanken en een mix van heesters tot maximaal 6 meter hoog en lage beplanting. De stadstuin deelt de kaaivlakte onder de hangars in tweeën en maakt zo de plek meer op mensenmaat. Het voorontwerp stelt voor om de daken van de hangars ter hoogte van de tuin zo veel mogelijk open te werken, voor meer daglicht. 

Schepen voor publiek domein en groen Ken Casier: “Van Steenplein tot Zuiderterras zullen de Scheldekaaien een stevige transformatie ondergaan. Net zoals met het gedeelte tot aan het Noorderterras gaan we ook hier het publiek domein stevig vergroenen, met een ‘Kaailine’, alias vergroend wandelterras. Bovendien komt hier een heuse stadstuin van 1200 m². Mocht Napoleon zijn intrede in Antwerpen uit 1803 overdoen, hij zou zich bij oplevering van dit deel van de Scheldekaaien met al dat groen publiek domein, meer dan een hoedje verschieten.”

Enclos en gidsenlokaal 

Vroeger stonden onder de hangars zogenaamde enclos, afgeschermde ruimtes die door de overslagbedrijven en douane werden gebruikt om tijdelijk goederen veilig op te slaan. Het voorontwerp stelt voor om zo’n nieuw klein paviljoen toe te voegen met een functionele invulling, bijvoorbeeld als uitvalsbasis voor de stedelijke veegmachines. Dicht bij het Zuiderterras bevindt zich onder de hangars het voormalige gidsenlokaal. Volgens het voorontwerp wordt dat opgeknapt en geschikt gemaakt voor een nieuwe functie. 

Helling richting wandelterras 

In het voorontwerp wordt de ruimte rond de helling richting het wandelterras heringericht tot een comfortabele route voor voetgangers en fietsers van de Suikerrui en de kaaiweg richting het wandelterras, het ponton en de Schelde. De ruimtes onder de helling zijn doorheen de jaren verloederd en afgesloten. Het voorontwerp wil hen in ere herstellen door nieuw schrijnwerk te installeren en de ruimtes een nieuwe publieke levendige invulling te geven. 

Ponton ​ 

Antwerpen wordt sinds geruime tijd ontsloten door watervervoer zoals de veerboten en De Waterbus. Er zijn steeds meer gebruikers van deze vervoersmiddelen, daarom is het ponton Van Dijck aan het Steenplein toe aan comfortverbetering en vergroting. De Vlaamse Waterweg nv is daarom gestart met een studieopdracht voor het ponton, in nauwe afstemming met stad Antwerpen en AG Vespa. Het opzet is om een nieuw ponton te realiseren, 50 meter langer dan het huidige, en met een nieuwe brug en wachtinfrastructuur. 

Participatie 

Om het ontwerp van het volledige centrale deel van de Scheldekaaien vorm te geven, vond in 2019 gedurende tien dagen een reeks participatiemomenten plaats. In de aanloop naar het voorontwerp is in januari 2022 een infomoment georganiseerd waarbij reacties op het schetsontwerp welkom waren. Ook leverde een uitgebreide online bevraging reacties op van 395 geïnteresseerden. Daaruit bleek onder andere de vraag om de hangars in te zetten voor markten, evenementen, sport, spel, … en om de geschiedenis van de plek terug te zien en te beleven. Ook de duidelijke wens naar vergroening kwam vaak aan bod. ​ 

Timing en ontwerpteam 

Het definitieve ontwerp van het zuidelijke stuk van het centraal deel van de Scheldekaaien wordt verwacht tegen de zomer van 2026. De werken zullen vervolgens ten vroegste starten begin 2027, beginnend met de restauratie van de hangars en het wandelterras, naar analogie met het noordelijke deel, en de aanleg van de mobiele waterkering. 

Het ontwerp van de kaaivlakte van het volledige centrale deel werd uitgetekend door Palmbout Urban Landscapes en Tractebel. 

In de mediagalerij staan een aantal (schetsmatige) toekomstbeelden. Opgelet, dit beeldmateriaal is uitsluitend bedoeld voor publicatie in de pers.