Licht op groen voor grootste stadsverwarmingsnet van het land

20 juni 2022

Stad Antwerpen wil op termijn alle gebouwen op haar grondgebied fossielvrij verwarmen. Warmtenetten zijn voor het realiseren van dit ambitieuze plan een sleutelelement. Door restwarmte van de lokale industrie te gebruiken en via warmtepompen warmte uit bijvoorbeeld afvalwater te recupereren, kan de uitstoot van CO₂ drastisch verminderen. De door het college goedgekeurde ‘Roadmap 2030: Stadsbreed warmtenet Antwerpen’, die voortbouwt op het eerdere stappenplan, zal de leidraad zijn voor de realisatie van deze uitgebreide warmtenet-infrastructuur.

Een warmtenet kan je vergelijken met een centraal verwarmingssysteem, maar dan op zeer grote schaal: voor een hele wijk of stad. Daarvoor wordt restwarmte van grote bedrijven gebruikt die anders via schoorstenen, koeltorens of koelwater verloren gaat, of warmte van door waterzuiveringsinstallaties geloosd afvalwater. De gerecupereerde warmte gaat in een ondergronds buizennetwerk van geïsoleerde leidingen. Die verwarmen de gebouwen via warmtewisselaars die er de plaats innemen van de huidige fossiel gestookte verwarmingsketels. Zo kunnen grote delen van een wijk voorzien worden van verwarming en warm water.

Aanpassingen eerder stappenplan

Een eerste ontwerp van de Roadmap warmtenetten werd door het college goedgekeurd begin oktober 2021. Dat werd voorgelegd aan beheerders van grote gebouwen, industriële bedrijven met veel restwarmte, nutsbedrijven die kunnen instaan voor de aanleg van warmtenetten en de sector van installateurs en leveranciers van verwarmingstoestellen. Op basis van hun feedback en het advies van de Klimaatraad werden enkele belangrijke aanbevelingen opgenomen in dit stappenplan. Zo moeten de noodzakelijke werken zo veel mogelijk samenvallen met andere werken in het publiek domein, en duidelijke en heldere communicatie is noodzakelijk.

Verder werd het ontwerp ook geactualiseerd met twee nieuwe inzichten over de warmtebronnen. Enerzijds met betrekking tot de veranderde beschikbaarheid van bronnen zoals de ISVAG verbrandingsoven. Anderzijds zal er ook worden ingezet op warmtenetten op een iets lagere temperatuur, die beter in staat zijn om lagere temperatuurbronnen aan te sluiten, zoals de warmte uit gezuiverd afvalwater of riothermie. De netten van Blue Gate en Nieuw Zuid zijn op dit moment al van dat type. Voor het zuiden van de stad zal een nieuwe studie de mogelijke warmtebronnen en koppelingen verder in kaart brengen.

Investeringen in infrastructuur

Vandaag zet de stad, in samenwerking met netbedrijf Fluvius, formeel de stap naar de realisatie van een omvangrijke warmtenet-infrastructuur. Het klimaatplan 2030 rekent op een CO₂ -reductie van 71.000 ton per jaar door de aansluiting van gebouwen op warmtenetten in Antwerpen zoals grote nieuwbouwprojecten, ziekenhuizen, andere complexen met publieke functies, bedrijfslocaties en dergelijke. Dat komt overeen met een volledige verduurzaming van de warmtevraag van circa 33.500 wooneenheden of bijna 10% van de huidige residentiële en tertiaire warmtevraag in de stad. In de ‘Roadmap 2030: stadsbreed warmtenet Antwerpen’ wordt nu het startschot gegeven om vraag en aanbod van warmte op elkaar af te stemmen en de aanleg van netwerken en de uitbating ervan mogelijk te maken.

Het warmtenet vergt een investering van circa 500 miljoen euro verdeeld over circa 20 projecten door de gehele stad.

Positieve effecten voor klimaat en milieu

Naast een bijdrage aan de reductie van broeikasgassen levert de realisatie van dit warmtenet ook een aanzienlijke bijdrage aan het verminderen van de stikstofuitstoot. De vermeden uitstoot van de gas- en stookolieketels die vervangen worden door een aansluiting op het warmtenet is in grootteorde vergelijkbaar met het effect van de lage-emissiezone.

Flexibel en voorzien op groei

De Roadmap zet een strategie en een stappenplan uit om via een efficiënte inzet en organisatie van middelen de doelstelling tegen 2030 te realiseren. Dankzij een stadsbreed warmtenet zullen bijkomende industriële (rest)warmtebronnen - langsheen de Scheldelaan en in de Melselepolder- en bijkomende warmteafnemers -in de nabijheid van warmtetransportleidingen en pilootzones- worden aangesloten.

Door het aaneensluiten van verschillende warmtetransportleidingen bouwt de stad de nodige flexibiliteit en bedrijfszekerheid in om risico’s bij het wegvallen van bronnen te ​ ondervangen.

Het warmtenet is voorzien op verdere groei, zodat tegen 2050 tot 200.000 gezinnen of 50% van de Antwerpse gebouwen kunnen genieten van deze duurzame verwarmingsmethode. Het eerste net zal zich uitstrekken langs de Scheldekaaien en op Linkeroever. In een latere fase kan ook langsheen de Ring een warmtetransportverbinding worden aangelegd. De reservatiestroken voor de buizen van het warmtenet worden daarvoor nu reeds voorzien.

Voorbij tijdperk van fossiele brandstoffen

Tom Meeuws, schepen voor leefmilieu: “Met dit stadsbreed warmtenet halen we Antwerpen uit het tijdperk van de fossiele brandstoffen. Dat is historisch. We doen in 15 jaar waar Amsterdam 30 jaar over deed. We bieden duizenden woningen en honderden stadsgebouwen een eenvoudige ‘net voor de deur’ oplossing om duurzaam te verwarmen zonder nog een gram CO₂ uit te stoten. We bieden meer energiezekerheid voor aangesloten gezinnen zodat die niet langer moeten wakker liggen van exploderende gasfacturen. Met dit stappenplan concretiseren we de bijdrage van warmtenetten in het halveren van onze stedelijke broeikasgasuitstoot tegen 2030. De voorgestelde kerninfrastructuur is bovendien reeds voldoende om de warmteleveringen na 2030 te verdubbelen. Dat het allemaal kán, bewijst de Deense stad Aarhus, waar op ongeveer 30 jaar zelfs tot 90% van de gebouwen werd aangesloten op een warmtenet.”

Tom Ceuppens, directeur klantendienst bij Fluvius: “Fluvius heeft een intens langetermijnpartnerschap met stad Antwerpen om de CO2-uitstoot drastisch te verminderen door middel van de ontwikkeling, aanleg en exploitatie van een stadsbreed warmtenet. Met deze Roadmap zet de stad Antwerpen een belangrijke stap richting klimaatneutraliteit. We nemen dan ook graag onze maatschappelijke rol op in de energietransitie door de Roadmap mee te realiseren en zo in te spelen op de behoeften van de stad.”

Meer info

Wie meer wil weten over de warmtenetten in Antwerpen, kan terecht op www.antwerpenvoorklimaat.be, klik hier voor de rechtstreekse link.

Hieronder kan u een infographic downloaden.

Copyright headerbeeld: Gianni Camilleri