Nieuwe resultaten over discriminatie op de arbeids- en huurwoningmarkt in Antwerpen

Onderzoek naar discriminatie op de Antwerpse arbeids- en huurmarkt toont aan dat leeftijdsdiscriminatie, discriminatie op basis van fysieke beperking en etnische discriminatie nog steeds voorkomen. De nieuwe resultaten uit praktijktesten van de Universiteit Gent en Vrije Universiteit Brussel geven inzicht in de evolutie van de problematiek ten opzichte van eerdere metingen. Stad Antwerpen ontving de resultaten van deze 2 studies, en zal zich blijven inzetten om discriminatie op de arbeids- en huurmarkt tegen te gaan, onder andere door vormingen, e-learnings, informatiecampagnes en individuele opvolging. ​ 

Leeftijdsdiscriminatie op arbeidsmarkt stijgt 

Het onderzoek naar discriminatie op de arbeidsmarkt bestond uit een nulmeting of eerste meting in 2020 en 2021 en een opvolgmeting tussen februari en juli 2024. In totaal werden bij deze opvolgmeting 1.200 fictieve sollicitaties verstuurd naar 600 echte vacatures. Kandidaten kregen willekeurig kenmerken toegewezen die aanleiding konden geven tot etnische of leeftijdsdiscriminatie. 

De opvolgmeting toont een duidelijke toename van leeftijdsdiscriminatie ten opzichte van de nulmetingen in 2020 en 2021. Kandidaten die 6 tot 12 jaar ouder waren dan hun jongere tegenhanger ontvingen in 24% van de gevallen een positieve reactie, terwijl dit voor jongere kandidaten 40% was. Dit betekent dat voor elke 10 positieve reacties voor een jongere kandidaat, de oudere kandidaat er slechts 6 ontving. Leeftijdsdiscriminatie is de meest uitgesproken vorm van discriminatie op de arbeidsmarkt: in meer dan 36% van de gevallen was er sprake van een ongelijke behandeling.

Professor arbeidseconomie Stijn Baert (Universiteit Gent): “Toen we alle praktijktesten wereldwijd samen analyseerden, bleek leeftijd samen met functiebeperking en fysiek voorkomen de grond waar het meest op gediscrimineerd wordt, en dat meer in Europa dan in de VS. Uit ander onderzoek blijkt dat werkgevers die jongere kandidaten verkiezen dit vaak baseren op aannames over flexibiliteit, technologische vaardigheden, opleidbaarheid en loonkosten. Het is dan ook goed dat stad Antwerpen deze factor blijft meenemen in haar diversiteitsbeleid.”

Etnische discriminatie op de arbeidsmarkt blijft stabiel

Binnen alle vacatures waarbij minstens één kandidaat een positieve reactie kreeg, werden kandidaten met een niet-Vlaams klinkende naam in 10% van de gevallen gediscrimineerd. Uit het onderzoek blijkt bovendien dat de werkgevers kandidaten met een Vlaams klinkende naam meer uitnodigen voor een sollicitatiegesprek. Deze mate van ongelijke behandeling is vergelijkbaar met de vaststellingen uit de nulmetingen in 2020 en 2021.

Wisselende tendensen bij discriminatie van huurders

Het onderzoek naar discriminatie op de huurmarkt werd uitgevoerd in drie fases: een nulmeting tussen oktober 2019 en oktober 2020, een eerste opvolgmeting van oktober tot december 2021, en een tweede opvolgmeting tussen oktober 2023 en januari 2024. Hierbij werd gekeken naar discriminatie op basis van etniciteit en fysieke beperking. 

De studie onderzocht discriminatie bij kandidaat-huurders met een Marokkaanse, Turkse, Roemeense of Congolese naam. De afgelopen jaren was er eerst een daling van de etnische discriminatie van 17% naar 10%, gevolgd door een stijging tot 16%.

De kans om uitgenodigd te worden voor een huurbezichtiging daalde voor alle kandidaten, ook voor kandidaten met een Belgische naam. Dit is deels te verklaren door de krappe huurmarkt, waarin het tekort aan betaalbare woningen verhuurders en vastgoedmakelaars meer macht geeft om selectiever op te treden, maar er is ook sprake van een blijvende discriminatie van kandidaten met een niet-Belgische naam.

Discriminatie via e-mail daalt, maar stijgt via voicemail en sms

De mate van etnische discriminatie per e-mail daalde de afgelopen jaren sterk, terwijl de totale discriminatie bij alle communicatiekanalen samen (mail, voicemail en sms) stabiel bleef. Dit betekent dat discriminatie vooral via telefoon (sms of voicemail) toenam. Voor makelaars is het doorgaans gemakkelijker om meteen per mail te reageren op een bericht van de kandidaten via vastgoedwebsites dan om de telefoon te nemen en hen een voicemail achter te laten of een sms te versturen.

Grote verschillen tussen vastgoedmakelaars

Eén van de sterktes van deze studie is dat het een onderscheid maakt tussen makelaars in de mate waarin ze discrimineren:

Ten slotte is er ook een groep van nieuwe makelaars – de nieuwe spelers op de markt. Hun aandeel in de netto discriminatie nam de afgelopen jaren toe, wat erop wijst dat er nood is aan extra sensibilisering bij nieuwe spelers.

Professor sociologie Pieter-Paul Verhaeghe (Vrije Universiteit Brussel): “De meeste winst in de strijd tegen discriminatie is nog te boeken bij de makelaars die consequent discrimineren enerzijds en de nieuwe spelers op de markt anderzijds. Bij de eerste groep kan men best inzetten op individuele opvolging, terwijl bij de laatste groep de aanpak van sensibilisering het beste werkt.”

Discriminatie bij minstens 1 op 5 huurders met fysieke beperking 

Het onderzoek keek ook naar discriminatie van rolstoelgebruikers en blinden met een assistentiehond. De discriminatie tegenover rolstoelgebruikers daalde licht van 36% in de nulmeting naar 30% in de meest recente opvolgmeting. Voor blinden met een assistentiehond werd echter een toename gemeten van 15% in 2021 naar 20% in 2023-2024. Er is dus sprake van een blijvende discriminatie op vlak van fysieke beperking.

Stad blijft strijden tegen discriminatie op arbeids- en huurmarkt 

De resultaten van het onderzoek tonen aan dat op de arbeidsmarkt leeftijdsdiscriminatie is toegenomen, terwijl etnische discriminatie stabiel blijft. De stad zal daarom inzetten op het sensibiliseren van werkgevers onder meer door vormingen. Ook via het ambitieuze banenplan, waarmee de stad zoveel mogelijk Antwerpenaren aan de slag wil krijgen, zullen werkgevers opgeroepen worden om te strijden tegen discriminatie. De stad blijft tegelijk investeren in competentieversterking en levenslang leren om voor alle leeftijdsgroepen gelijke kansen op werk te verzekeren.

Op de huurmarkt heeft sensibilisering bij vastgoedmakelaars een effect gehad op het terugdringen van systematische discriminatie, maar sommige vormen van discriminatie blijven aanwezig. De resultaten benadrukken het belang van blijvende aandacht voor gelijke kansen op zowel de arbeids- als de huurmarkt. Uit de resultaten blijkt ook dat een groep makelaars consistent blijft discrimineren. Voor hardleerse makelaars komen er gepaste gevolgen. Ook de krapte op de huurmarkt vandaag werkt discriminatie in de hand. De stad zet daarom in op meer betaalbaar wonen.

Schepen voor gelijke kansen Lien Van de Kelder: “De nieuwe onderzoeksresultaten tonen aan dat enkel testen onvoldoende is om het discriminerend gedrag op zowel de huur-als de arbeidsmarkt te stoppen. Discriminatie en racisme zijn nooit een optie. Voor hardleerse overtreders zijn er gepaste gevolgen.”

Op de website van Allemaal Antwerpenaar – de jaarlijkse campagne van de stad die mensen oproept om altijd te reageren op discriminatie – zijn heel wat informatie en tips te vinden over discriminatie op de arbeidsmarkt en huurwoningmarkt: www.antwerpen.be/nl/overzicht/allemaal-antwerpenaar/wat-doet-de-stad. ​ 

De volledige rapporten van de opvolgmetingen van discriminatie op de Antwerpse arbeidsmarkt en huurwoningmarkt vind je hieronder.