Bewoners van Nieuw Zuid leerden circulair leven met behulp van slimme technologie en workshops

Onder de noemer ‘Circulair Zuid’ leefden bewoners van de wijk Nieuw Zuid 3,5 jaar meer circulair. Dat deden ze onder andere door energie, materialen en water te besparen en hun afval te verminderen. Ze kregen hiervoor ondersteuning in de vorm van slimme technologie en workshops. Zo testten ze uit wat nodig is om dagelijks meer circulair te leven. Circulair Zuid was een samenwerking van stad Antwerpen, bewoners en 7 organisaties in de domeinen technologie, duurzaamheid en gedragsverandering. Hoewel dit project nu is afgerond, blijft de wijk inzetten op deze duurzamere manier van leven.

Circulair Zuid is een Europees project dat liep van 2018 tot 2021. Het had tot doel om van bewoners te leren hoe circulair leven nog eenvoudiger kan. Circulair betekent het hergebruiken van grondstoffen zoals water, energie en materialen en het verminderen van afval. De klimaatopwarming zet druk op onze voorraden van bijvoorbeeld water. In een circulaire economie en samenleving gebruiken we water, grondstoffen en energie daarom minder of opnieuw. Zo daalt ook de CO₂-uitstoot, waarmee we een stap dichter komen bij de Antwerpse en Europese doelstelling om tegen 2030 55% minder CO₂ uit te stoten en tegen 2050 zelfs klimaatneutraal te zijn (niet meer uit te stoten dan we kunnen opvangen).

Duurzame gedragsverandering

Nieuw Zuid is een wijk waar duurzaamheid al vanaf de aanbouw zit ingebakken met onder meer een warmtenet, autoluwe straten, groen en wateropvang. Bij het project Circulair Zuid was de inzet van bewoners cruciaal. Zij hielpen de stad en de partnerorganisaties met hun ideeën en inzichten, wat resulteerde in een slimme app, een buurtenergiegroep Nieuw Zuid, gedeelde zonnepanelen en een circulair belevingscentrum ‘circuit’. De resultaten van het project Circulair Zuid zijn nu gebundeld in de brochure Samen Slim wonen.

Inzicht in eigen verbruik dankzij slimme app

Technologie kan helpen om inzicht te krijgen in je dagelijks gedrag. Voor Circulair Zuid werd een app gemaakt in co-creatie met bewoners over hun energie- en warmteverbruik. In tal van sessies gaven de bewoners aan welke verbruiksgegevens ze graag wilden kennen en hoe de app er moest uitzien.

Om het warmte- en elektriciteitsverbruik te kunnen opvolgen in de Circulair Zuid-app, werden 61 woningen in en rond Nieuw Zuid uitgerust met slimme meters aan huishoudtoestellen. Verder kregen de deelnemers persoonlijke tips en maandelijkse ‘challenges’ om duurzamer te leven, energie te besparen en energie te verbruiken wanneer die duurzaam wordt geproduceerd. Zo konden ze virtuele punten verdienen, die omgezet werden in A-kaartpunten. Deze app is vandaag nog meer geoptimaliseerd en is nu gratis beschikbaar voor elke Antwerpenaar met een digitale water- en elektriciteitsmeter van Fluvius. Download de EnergieID-app via de App Store of Google Play.

Energiedelen dankzij zonnepanelen en een buurtenergiegroep

Circulair Zuid zette naast individuele energiebesparing ook in op gemeenschappelijke initiatieven, zoals de installatie van gedeelde zonnepanelen. Op en rond Nieuw Zuid zijn er vier gebouwen die zonnepanelen delen: een kantoorgebouw, de Groothandelsmarkt Kielsbroek, het Zorgbedrijf Hof ter Beke en de gevel van de warmtecentrale van Fluvius.

De gewonnen zonne-energie van deze vier gebouwen is vergelijkbaar met wat 150 gezinnen jaarlijks verbruiken aan elektriciteit. De speciale lichtgewichtzonnepanelen op de Groothandelsmarkt (3000 vierkante meter) zijn geschikt voor extra grote dakoppervlakten, maar zijn vandaag nog heel duur. De stad hoopt met deze investering deze technologie een duw in de rug te geven en zo de prijs te doen dalen. Zo kunnen binnenkort hopelijk nog veel meer Antwerpse daken gebruikmaken van zonne-energie.

Bewoners van Nieuw Zuid kregen niet alleen de kans om zonnepanelen te delen, maar ook om erin te investeren. Zo konden ze via partner Ecopower instappen in de buurtenergiecoöperatie. Door aandelen te kopen, investeren leden mee in de installaties en zijn ze er mede-eigenaar van. De inkomsten uit de zonnepanelen vloeien rechtstreeks terug naar de coöperatie in de vorm van een duurzaamheidsbudget van 15.000 euro per jaar. Hiermee investeren ze de komende jaren in nieuwe duurzame projecten in en rond Nieuw Zuid, zoals laadpalen voor elektrische voertuigen en fietsen, elektrische deelvoertuigen, samentuinen, ...

Afvalcampagne zorgt voor shift naar ander aankoopgedrag

Het project omvatte ook de afvalcampagne ‘FC Minder afval’, gericht op alle Antwerpenaren. Gedurende 3 edities werden ze aangespoord om 100 dagen minder restafval te produceren. De deelnemers werden aan de hand van weekopdrachten op verschillende vlakken uitgedaagd en op een platform konden ze elkaar inspireren met foto’s en tips. Ook Antwerpse handelaars deden mee door klanten aan te moedigen om eigen verpakkingen mee te brengen. 84% van de deelnemers gaf aan meer inzicht te hebben in hun afvalverbruik en 50% slaagde erin afvalarmer te winkelen dan voor de campagne.

Bewoners en ondernemers inspireren elkaar bij circuit

Anderen ontmoeten, ideeën uitwisselen en nieuwe dingen uitproberen zijn belangrijk om duurzaam gedrag te stimuleren. Daarom werd het community center circuit opgericht, eerst in tijdelijke containers bij Plein Publiek en vanaf juni 2021 op een nieuwe plek middenin de wijk. Bewoners lieten er toestellen herstellen, leenden gereedschap in een materialenbib, namen deel aan DIY-workshops zoals ‘ecologische huishoudproducten maken’ en ‘koken met restjes’ en richtten zelfs een eigen groep rond kledijherstel op. Ze konden ook twee keer deelnemen aan groepsaankopen van duurzame en circulaire producten, zoals snijplanken van gekapte stadsbomen. In totaal schreven meer dan 500 geïnteresseerden zich in en haalden de helft van de producten het vooropgestelde target om met korting verkocht te worden. Dankzij dit soort acties is er voor elke inwoner jaarlijks 7 kilogram materialen (toestellen, fietsen, kleding, …) in de gesloten kringloop gehouden.

In het nieuwe circuit in de Jef Cassierstraat zijn ondertussen 17 circulaire ondernemers gehuisvest. Naast debatavonden en workshops, ontdekken bezoekers er onder meer de Kringwinkel, een duurzaam textielatelier, fair-trade koffie, duurzame fietskledij, biobloemen en een natuurlijke kapper.

Tom Meeuws, schepen van leefmilieu: "Ontmoeting werkt, dat bleek ook nog eens bij Circulair Zuid: dankzij het groepsgevoel en het gemeenschappelijke doel boekten de deelnemers mooie resultaten en hielden ze de circulaire gewoontes veel langer vol. Met de app, buurtenergiegroep en het community center circuit zijn er tal van resultaten die ook na het project zullen blijven verder leven om zo verdere stappen te zetten naar een circulaire buurt en een duurzame manier van leven."

Vlaamse en Europese subsidie

Circulair Zuid is een project met steun van het Vlaamse Stadsvernieuwingsfonds en het Europese Urban Innovative Actions (UIA)-fonds. Hiermee kon de stad Antwerpen de duurzaamheidsambities, die al in het masterplan Nieuw Zuid verankerd waren, verder uitbouwen. De Europese subsidie van UIA biedt steden de mogelijkheden en middelen om risico’s te nemen en te experimenteren met innovatieve en creatieve oplossingen om zo de belangrijkste stedelijke uitdagingen aan te pakken. Voor dit project werkte de stad samen met bewoners en 7 partners: Vito/EnergyVille, EnergieID, iMec, Pantopicon, Kringwinkel Antwerpen, Digipolis Antwerpen en Ecopower.

Bekijk de resultaten van dit project in de brochure Samen Slim Wonen.

Meer info over Circulair Zuid staat op www.circulairzuid.be.

In de mediagalerij vindt de pers beelden van Circulair Zuid. Opgelet, deze beelden zijn uitsluitend bedoeld voor publicatie in de pers.

Stad Antwerpen maakt gebruik van een nieuw verzendsysteem voor perscommunicatie. Voortaan kan je alle verstuurde persberichten ook raadplegen in onze nieuwsruimte op pers.antwerpen.be. Daar zullen ook telkens de dagordes college, gemeenteraad en gemeenteraadscommissies gepost worden.