Antwerpen stelt nieuw kerkenbeleidsplan voor met aandacht voor erfgoed, buurtfunctie én duurzaamheid van Antwerpse kerkgebouwen 

Stad Antwerpen en het bisdom Antwerpen hebben samen een nieuw kerkenbeleidsplan voor 2025-2030 opgesteld. Dit plan werd gisteren door de gemeenteraad goedgekeurd en biedt een langetermijnvisie voor de toekomst van 59 rooms-katholieke parochiekerken in Antwerpen. Het plan wil enerzijds de religieuze functie van kerken blijven ondersteunen en anderzijds ruimte bieden aan maatschappelijke, sociale of culturele neven- of herbestemmingen, steeds met respect voor de erfgoedwaarde van het gebouw en op een financieel en ecologisch duurzame wijze.

Parochiekerken nemen in Antwerpen nog steeds een zichtbare en betekenisvolle plaats in. Ze bieden ruimte voor eredienst en viering, maar ook voor stilte en gebed. Daarnaast maken ze als waardevol erfgoed deel uit van het culturele patrimonium van de stad. Het nieuwe kerkenbeleidsplan is het resultaat van overleg met lokale kerkbesturen, pastorale eenheden en stedelijke diensten. In het plan stellen de stad en het bisdom hun visie voor op het toekomstig gebruik van de parochiekerken. Elk kerkgebouw kreeg een label toegekend op basis van toekomstig gebruik: 

Het kerkenbeleidsplan 2025-2030 vormt voor de kerkbesturen de basis voor hun meerjarenplanning en is ook richtinggevend voor eventuele subsidies van de Vlaamse overheid. Met de toevoeging van twee kerken uit het recent gefuseerde district Borsbeek gaat het in totaal over 59 kerken. Stad Antwerpen start ook met de opbouw van een digitale databank om alle kerkgebouwen nog beter te documenteren en op te volgen. 

7 Antwerpse kerken krijgen een nieuwe invulling 

In de afgelopen maanden zijn voor 7 kerkgebouwen neven- of herbestemmingsprocedures opgestart. Deze kerken kregen eerder een B-label en worden nu voorbereid op een nieuwe invulling die aansluit bij de behoeften van de stad en haar bewoners. Het gaat om de kerken Onze-Lieve-Vrouw van Altijddurende Bijstand en Heilige Familie in Deurne-Noord, Heilige Lodewijk van Montfort, Sint-Jozef en Pius X in Deurne-Zuid, Sint-Franciscus van Assisi in Merksem en Sint-Jan Maria Vianney in Wilrijk. Deze laatste kerk wordt voor 70 jaar in erfpacht gegeven aan turnvereniging Apollo, die het gebruik van de kerk zal delen met vzw (W)onderweg, een vereniging voor normaal begaafde volwassenen met een autismespectrumstoornis.

Sven Geysemans en Koen Royers van turnvereniging Apollo: “Samen creëren we in deze kerk een moderne sportinfrastructuur en ontmoetingsruimte. Dit project geeft onze turnkring van meer dan 500 leden een enorme boost! Ruimte delen is ruimte creëren: deze infrastructuur zal overdag en in schoolvakanties ook plaats kunnen bieden aan scholen, verenigingen en activiteiten van district en stad. Onze club zal dit gedeeld gebruik coördineren. We danken alle partners voor hun steun aan dit project!”

De procedures worden grotendeels nog voor de zomer van 2025 afgerond. De kerkgebouwen krijgen een nieuwe invulling met aandacht voor erfgoed, buurtwerking en maatschappelijke relevantie.

Schepen voor erediensten Stijn De Rooster: “Stad Antwerpen en het bisdom blijven de krachten bundelen om de toekomst van de rooms-katholieke eredienstgebouwen vorm te geven. Steeds met de grootste eerbied en zorg voor de rijke geschiedenis, betekenis en erfgoedwaarde van de kerkgebouwen, maar ook kostenbewust en met veel aandacht voor mens en milieu. Zeker in onze grootstedelijke context is hun gemeenschapsvormende kracht en verbindende rol verre van uitgespeeld, met of zonder religieuze functie. Omdat ze nog altijd een centrale plaats innemen in de buurt en het stedelijk weefsel kunnen ze een oplossing én onderdak bieden voor nieuwe of bijkomende invullingen die heel gericht inspelen op maatschappelijke uitdagingen en lokale behoeften of bijdragen aan de uitstraling van de stad en haar districten. Het project van turnvereniging Apollo is een mooi en sprekend voorbeeld van hoe een herbestemming nieuwe dynamieken op gang kan brengen waar zowel de clubwerking als de hele buurt de vruchten van zullen plukken.”

Duurzame toekomst voor kerkgebouwen 

Naast het behoud en de herbestemming van kerkgebouwen zet het kerkenbeleidsplan 2025-2030 ook sterk in op duurzaamheid. De stad en het bisdom willen het potentieel van kerken maximaal benutten om bij te dragen aan een gezondere leefomgeving. Zo wordt onderzocht hoe energiebesparende maatregelen – zoals verbeterde isolatie, energiezuinige verwarming of hernieuwbare energie – kunnen worden toegepast in de kerkgebouwen. 

Daarnaast wordt gekeken naar hoe pastorietuinen, vaak stille en groene ruimtes midden in dichtbebouwde wijken, kunnen opengesteld worden voor buurtbewoners. Op die manier dragen kerkgebouwen ook bij aan meer ademruimte, verkoeling en ontmoeting in de stad. 

Bisschop van Antwerpen Johan Bonny: “Bisdom Antwerpen wil constructief meewerken aan een degelijk kerkenplan voor de stadsregio Antwerpen: met vertrouwen in de zending van de Kerk, met aandacht voor vele gemeenschappen en hun noden, concreet en niet overhaast, gericht op het sociale en religieuze welzijn van velen, met name in de 'periferie', met waardering voor de inzet van velen voor ons religieuze en kerkelijke (kunst)patrimonium. We blijven onze kerken koesteren omwille van hun unieke betekenis en hun bijzondere bestemming.”