Antwerpen richt cenotaaf op voor overleden Congolezen van wereldexpo 1894
Vrijdag 30 augustus 2024
Stad Antwerpen richt in de begraafplaats Schoonselhof een cenotaaf op ter herdenking van de Congolezen die overleden tijdens de wereldtentoontstelling van 1894.
In Antwerpen vond in 1894 een wereldtentoonstelling plaats. Op deze tentoonstelling werd een Afrikaans dorp gereconstrueerd, bevolkt door Afrikanen uit de Congo Vrijstaat. Hiervoor werden 144 Congolezen overgebracht naar Antwerpen die hun dagelijks leven en ambachten moesten naspelen op het expoterrein.
Door dysenterie en longaandoeningen lieten zeven overgebrachte Congolezen het leven in het Antwerpse Stuivenbergziekenhuis: Sabo, Bitio, Isokoyé, Manguesse, Binda, Mangwanda en Pezoop. De zeven werden in 1894, zoals vele arme Antwerpenaren, in kosteloze lijngraven begraven op de Kielbegraafplaats, naast Antwerpenaren die in dezelfde periode overleden.
Bij de sluiting van de Kielbegraafplaats tijdens het interbellum, werden er stoffelijke resten overgebracht naar de begraafplaats Schoonselhof. Doordat de lijngraven reeds decennia voordien geruimd waren, was het niet meer mogelijk om die stoffelijke resten mee over te brengen.
Cenotaaf
Om het aangrijpende verhaal van de overleden Congolezen, dat onlosmakelijk verbonden is met de Antwerpse geschiedenis, te gedenken, wil stad Antwerpen een cenotaaf oprichten op de begraafplaats Schoonselhof. Een cenotaaf is een grafteken dat wordt opgericht ter nagedachtenis aan overledenen van wie het stoffelijk overschot elders verkeert of onvindbaar is.
Burgemeester Bart De Wever: "Om ons heden te begrijpen, moeten we het verleden recht in de ogen kijken. Daarom is deze cenotaaf voor de Congolese overledenen in 1894 bijzonder nodig. Want zij maken onlosmakelijk deel uit van onze geschiedenis, en van onze stadsgemeenschap. De herinnering aan hun beklijvende verhaal wilden we levend houden op een waardige, serene en zichtbare plaats. In samenspraak met de Congolees-Antwerpse gemeenschap hebben we in het Schoonselhof nu een gepaste gedenkplaats gevonden. Deze cenotaaf zal alle Antwerpenaren aanspreken."
Schepen voor cultuur Nabilla Ait Daoud: “De vergeten tragedie van de Congolese slachtoffers van de Wereldtentoonstelling in 1894 kwam aan het licht dankzij de tentoonstelling '100 x Congo. Een eeuw Congolese kunst in Antwerpen' in het MAS. 43 Congolese mannen, vrouwen en kinderen werden met gezondheidsklachten opgenomen in het toenmalige Stuivenberggasthuis, waar ze door de Antwerpse dokters en verplegers werden verzorgd. Zeven onder hen – Sabo, Bitio, Isokoyé, Manguesse, Binda, Mangwanda en Pezoop – overleefden het niet. Het MAS stond tijdens de expo in 2020 al uitgebreid stil bij het trieste lot van de bewoners van het Congolese dorp van 1894, en startte ook de dialoog met de Congolese gemeenschap in Antwerpen.”
Schepen voor begraafplaatsen Els van Doesburg: “Wie Antwerpen wil kennen, het verhaal van onze geschiedenis, kan ik alleen maar aanraden een bezoekje te brengen aan het Schoonselhof. Het aangrijpende verhaal van Sabo, Bitio, Isokoyé, Manguesse, Binda, Mangwanda en Pezoop – en alle andere Congolezen die in 1894 naar Antwerpen gebracht werden – krijgt hier dan ook terecht een plaats.”